αγροτική οικονομία

Η α.ο. εξετάζεται διπλά: ως τομέας της οικονομίας και ως κλάδος της οικονομικής επιστήμης. Ως τομέας της οικονομίας η α.ο. έχει σημασία και ρόλο ιδιάζοντα, αν και πολύ απέχει από το να θεωρηθεί ως πρωταρχική μορφή παραγωγικής δραστηριότητας, όπως πίστευαν οι φυσιοκράτες οικονομολόγοι του 18ου αι. Έτσι, χώρες που απασχολούν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τους στη γεωργία (όπως είναι π.χ. οι χώρες της Ασίας και της Αφρικής) είναι ασύγκριτα λιγότερο οικονομικά ανεπτυγμένες από χώρες, όπως αυτές της δυτικής Ευρώπης, που απασχολούν ελάχιστο ποσοστό του πληθυσμού στη γεωργία. Ο προσδιορισμός της σπουδαιότητας που κατέχει ο αγροτικός τομέας στο σύνολο της οικονομίας μιας χώρας γίνεται με τη χρησιμοποίηση ορισμένων ποσοτικών κριτηρίων ή δεικτών. Τέτοιοι δείκτες είναι το ποσοστό αγροτικού δυναμικού στο συνολικό εργατικό δυναμικό της χώρας, το ποσοστό του αγροτικού προϊόντος επί του συνολικού, το ποσοστό των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων στο σύνολο των εξαγωγών, το ποσοστό καλλιεργήσιμης επιφάνειας επί της συνολικής κλπ. Όσο μεγαλύτεροι είναι αυτοί οι δείκτες (ιδίως οι δύο πρώτοι), τόσο πιο μεγάλη είναι η εξάρτηση της οικονομίας της χώρας από την αγροτική παραγωγή και το αντίστροφο. Ιδιαίτεροι δείκτες χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της ποιοτικής ανάπτυξης της παραγωγής. Τέτοιοι δείκτες είναι τα τρακτέρ ή τα χημικά λιπάσματα που χρησιμοποιούνται ανά μονάδα καλλιεργημένης έκτασης, ο αριθμός ζώων, η παραγωγή κρέατος και δημητριακώνανά κάτοικο κλπ. Η χαρακτηριστικότερη ιδιομορφία του αγροτικού τομέα είναι η αδυναμία αυτοδύναμης ανάπτυξης που παρουσιάζει. Οι κυριότερες αιτίες της αδυναμίας αυτής, η οποία τελικά επισύρει τον κρατικό παρεμβατισμό, είναι: α) η αβεβαιότητα της πραγματοποίησης του αγροτικού προϊόντος, π.χ. λόγω απρόβλεπτων δυσμενών καιρικών συνθηκών· β) η δυσκαμψία της προσαρμογής της αγροτικής παραγωγής στις απαιτήσεις της ζήτησης: μετά τη σπορά ή τη φύτευση ο παραγωγός δεν μπορεί να μεταβάλλει κατά βούληση την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος· γ) η ζήτηση αγροτικών προϊόντων είναι ανελαστική, δηλαδή δεν είναι δυνατή η απεριόριστη κατανάλωση αγροτικών προϊόντων, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στα προϊόντα του βιομηχανικού τομέα. Ως κλάδος της οικονομικής επιστήμης η α.ο., ανάλογα με το επιμέρους αντικείμενό της χωρίζεται σε πέντε τομείς: α) παραγωγής,που ερευνά τους τρόπους οργάνωσης της αγροτικής εκμετάλλευσης, ώστε να επιτυγχάνεται επιθυμητό σε ποσότητα και ποιότητα επίπεδο παραγωγής με το χαμηλότερο δυνατό κόστος· β) διανομής,που μελετά τα διάφορα συστήματα κατανομής μισθών, τόκων, κέρδους κλπ., στον αγροτικό τομέα και τις επιπτώσεις τους στην παραγωγή (κλάδος που σχετίζεται άμεσα με θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης)· γ) κατανάλωσης,που μελετά τη διαμόρφωση των όρων εμπορευματοποίησης του αγροτικού προϊόντος σε σχέση προς τα προϊόντα των άλλων τομέων· δ) μάρκετινγκ,που μελετά τους πάσης φύσεως χρονικούς, τοπικούς, ψυχολογικούς (διαφήμιση) κλπ. όρους της αγοράς, ώστε η παραγωγή (ποιοτική, ποσοτική, συσκευασίας) να προσαρμόζεται κατά τον καλύτερο τρόπο στις ανάγκες της κατανάλωσης και ε) προγραμματισμού και χάραξης κοινωνικοοικονομικής πολιτικής,που μελετά τις δυνατότητες βελτίωσης της παραγωγικότητας και καλύτερης προσαρμογής της προσφοράς στη ζήτηση, σε συνδυασμό προς την επιθυμητή άνοδο του βιοτικού επιπέδου στον αγροτικό τομέα. Η πολωνική αγροτική οικονομική πολιτική αποβλέπει στη μηχανοποίηση της γεωργίας, κάτι στο οποίο συντελεί η εγχώρια παραγωγή τρακτέρ. Συγκομιδή βαμβακιού στο Ισραήλ, όπου η αγροτική οικονομία βασίζεται πολύ στη βαμβακοκαλλιέργεια. Στις άγονες περιοχές διαφόρων ασιατικών χωρών, η αγροτική οικονομία προσανατολίζεται σταθερά προς την κτηνοτροφία, όπως σε αυτή την πετρώδη περιοχή του βόρειου Ιράν. Μεγάλο αγρόκτημα στο Ζαΐρ, στην περιοχή των λιμνών, στο οποίο εκτρέφονται και πολλά βοοειδή, μια μέθοδος για την εξασφάλιση μεγαλύτερου εισοδήματος των αγροτών. Αντίθετα με τους άλλους τομείς της οικονομίας και παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να εισαγάγει σύγχρονα τεχνικά συστήματα, οι αγρότες της Ιαπωνίας βρίσκονται σε κατάσταση εξαθλίωσης. Στα μεγάλα αγροκτήματα των ΗΠΑ η εκτροφή ζώων, κυρίως βοοειδών, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της αγροτικής οικονομίας.